Komandor porucznik Zbigniew Przybyszewski, komandor Stanisław Mieszkowski i komandor Jerzy Staniewicz byli polskimi oficerami marynarki wojennej, którzy po II wojnie światowej zostali ofiarami prześladowań w czasach stalinizmu. Zostali oskarżeni o rzekomą działalność szpiegowską i działanie na szkodę państwa polskiego.

Proces, w którym osądzono Przybyszewskiego, Mieszkowskiego, Staniewicza i innych oficerów Marynarki Wojennej, był elementem stalinowskich czystek w wojsku. Zarzuty były sfabrykowane, a proces przeprowadzono w sposób tajny i niezgodny z zasadami sprawiedliwości.

Komandor Stanisław Mieszkowski został aresztowany w 1950 roku. W wyniku brutalnych przesłuchań i sfingowanego procesu w 1952 roku skazano go na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 grudnia 1952 roku w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Komandor porucznik Zbigniew Przybyszewski był bohaterem obrony Helu podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku. Aresztowano go w 1950 roku, a w 1952 roku również skazano na karę śmierci w tym samym procesie co Mieszkowskiego.

16 grudnia 1952 r. w piwnicy więzienia mokotowskiego w Warszawie wykonano wyrok na kmdr. por. Zbigniewie Przybyszewskim i kmdr. Stanisławie Mieszkowskim.

Cztery dni wcześniej rozstrzelano w więzieniu mokotowskim komandora Jerzego Staniewicza (12.12.1952).

Ci obrońcy polskiego wybrzeża 1939 r., którzy służyli w Marynarce również po II wojnie światowej, zostali straceni na podstawie wyroku sądu wojskowego po procesie i fikcyjnym oskarżeniu o udział w spisku przeciwko państwu polskiemu.

Zbigniew Przybyszewski był wybitnym oficerem-artylerzystą Polskiej Marynarki Wojennej, bohaterem Baterii im. Heliodora Laskowskiego podczas obrony helu w 1939 r. Trafił do niemieckiej niewoli. Po powrocie z oflagu w Woldenbergu otrzymał powołanie do Marynarki Wojennej w Gdyni. Był inwigilowany przez oficerów sowieckich delegowanych do Informacji Wojskowej według nakazu oczyszczenia wojska z elementów „politycznie niepewnych”. W wyniku osaczenia przez służby w 1950 r. wystąpił ze służby w MW. Został aresztowany, oskarżony o „próbę usunięcia przemocą organów władzy i obalenia ustroju państwa”, a po okrutnym śledztwie skazany przez Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie na karę śmierci.

Stanisław Mieszkowski był wybitnym oficerem liniowym Polskiej Marynarki Wojennej, dowódcą Floty. Żołnierz-ochotnik wojny 1920 r. Pierwszy oficer artylerii na kontrtorpedowcach. W 1939 r. był dowódcą Grupy Kanonierek podczas obrony Helu. Trafił do niemieckiej niewoli. W 1945 r. powrócił do kraju i objął stanowisko cywilne kapitana portu Kołobrzegu. W 1946 r. powołany do wojska otrzymał polecenie zorganizowania Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Gdyni – Oksywiu. Był pierwszym komendantem tej uczelni. W 1950 r. będąc na stanowisku dowódcy Floty został aresztowany przez agentów Informacji Wojskowej pod zarzutem „szpiegostwa” i „kierowania antypaństwową konspiracją w Marynarce Wojennej”. Po okrutnym śledztwie wyrokiem Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie został skazany na karę śmierci.

Komandor Jerzy Staniewicz, oficer Marynarki Wojennej RP, urodził się 8 lutego 1896 roku w Petersburgu. Był doświadczonym oficerem Marynarki Wojennej, absolwentem Morskiej Szkoły Wojennej w Petersburgu i francuskiej Akademii Marynarki Wojennej. W latach 1945–1950 pełnił funkcję komendanta Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Gdyni.

W 1951 roku komandor Staniewicz został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa pod fałszywymi zarzutami o działalność szpiegowską i współpracę z wywiadem państw zachodnich. Był poddawany brutalnemu śledztwu i torturom, które miały na celu wymuszenie przyznania się do nieprawdziwych zarzutów. 13 marca 1952 roku zmarł w trakcie śledztwa w wyniku tortur zadanych przez funkcjonariuszy UB. Jego śmierć była konsekwencją nieludzkiego traktowania i przemocy stosowanej wobec niego w czasie przesłuchań.

O przywrócenie ich pamięci, pełną rehabilitację i godne uczczenie bohaterstwa podwładnych i towarzyszy broni upomniał się admirał Józef Unrug, dowódca polskiej Floty i Obrony Wybrzeża z 1939 r.

Szczątki kmdr. por. Zbigniewa Przybyszewskiego, kmdr. Stanisława Mieszkowskiego oraz komandora Jerzego Staniewicza zostały odnalezione na Cmentarzu Wojskowym na Warszawskich Powązkach w 2013 r w wyniku prac ekshumacyjnych na tzw „Łączce” cmentarza powązkowskiego. 

Represje w Marynarce Wojennej miały o wiele szerszy zasięg. Dotknęły wielu oficerów, podoficerów i marynarzy, wobec których także orzekano karę śmierci. Wielu trafiło do więzienia, straciło zdrowie, wysiedlono z wybrzeża.

16 grudnia 2017 roku, odnalezione na Powązkach i zidentyfikowane szczątki komandorów Staniewicza, Mieszkowskiego i Przybyszewskiego spoczęły, z pełnym ceremoniałem wojskowym, w  Kwaterze Pamięci na cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni – Oksywiu (zdjęcia z uroczystości pogrzebowych powyżej).

Ich tragiczne losy są symbolem represji stalinowskich w Polsce i jednym z najbardziej dramatycznych przykładów prześladowań polskich elit wojskowych w okresie PRL.

W tym roku Polish Sue złożyła kwiaty i upamiętniła Admirała Józefa Unruga oraz komandorów: oraz Staniewicza, Mieszkowskiego i Przybyszewskiego na cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni – Oksywiu.

Poniżej możecie przeczytać o szczegółach tej wizyty:

Polish Sue złożyła kwiaty na Cmentarzu Marynarki Wojennej na OKSYWIU. Pamiętamy.

Źródło : INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ,

Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

Zdjęcia: Wikipedia. MMW, IPN, Polish Sue