W niedzielę 7 go października, 2024 r. zakończyła się 16. edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmowego „Niepokorni Niezłomni Wyklęci” (NNW).   Podczas niedzielnej gali poznaliśmy tegorocznych laureatów – jury wyłoniło najlepsze filmy w czterech kategoriach, a także wręczyło nagrody specjalne i wyróżnienia.

Jednym z nagrodzonych, był film którego angielską premierę zorganizowało dla Polonii Zjednoczenie Polish Sue w marcu, ubiegłego roku.

Premiera miała miejsce w Polskim Ośrodku Społeczno – Kulturalnym (POSK), gdzie wspólnie pokazaliśmy produkcje dokumentu : „Za bochen chleba”, w reżyserii Karola Wojteczka i Pawła Pierzchanowskiego. 

To właśnie ten film otrzymał główną nagrodę im. Janusza Krupskiego na Festiwalu Filmowym NNW w Gdyni.

Pamiętamy, że 24 marca obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów.  W 2023 r Zjednoczenie Polish Sue uczciło ten ważny dzień w Polskim Ośrodku Społeczno-Kulturalnym w Londynie gdzie pokazaliśmy – po raz pierwszy w Anglii – film pt.  „Za bochen chleba”,  opowiadający  o Polakach którzy za pomoc swoim sąsiadom – Żydom,  podczas niemieckiej okupacji,  stracili własne życie.  

Film ten przedstawia historię zbrodni na Mariannie, Leonie i Stefanie Lubkiewiczach zamordowanych 13 stycznia 1943 r. w Sadownem za przekazanie dwóch bochenków chleba dwóm ukrywającym się żydowskim kobietom.

Współreżyserem i współscenarzystą filmu “Za bochen chleba” jest Karol Wojteczek – wieloletni dziennikarz programu TV “Warto rozmawiać”, dwumiesięcznika “Któż jak Bóg” oraz portalu Aleteia Polska. 

Obecnie Karol Wojteczek jest zastępcą redaktora naczelnego portalu Afirmacja.info. Jest również współautorem książki:  “Rozmowy niecodzienne” oraz autorem filmu dokumentalnego “Guziki”.

Przy okazji naszej angielskiej premiery dokumentu  „Za Bochen chleba”  zadaliśmy Karolowi Wojteczkowi kilka pytań na temat jego dzieła.  

Pytaliśmy, między innymi, dlaczego ten film jest ważny.  Wyjaśnieniem okazała się odpowiedź Karola Wojteczka:  

 „Istnieją przynajmniej dwa istotne powody…dlatego, że przypomina i utrwala wciąż słabo poznaną historię najwyższej próby bohaterów, którym winni jesteśmy pamięć i szacunek, i którzy stanowić powinni dla nas wzór do naśladowania.  Dlatego również, że odkłamuje jednostronną narrację co do okupacyjnych relacji polsko-żydowskich w regionie. W narracji tej zachowania podłe są wyolbrzymiane i eksponowane, a zachowania szlachetne, bohaterskie – marginalizowane bądź całkowicie przemilczane”.

Zapytaliśmy również o szczegółowe przesłanie filmu – szczególnie dla Polaków w Wielkiej Brytanii. W odpowiedzi, Wojteczek podkreślił, że:

 „To kwestia, która dotyczy nie tylko Wielkiej Brytanii, ale też innych krajów szeroko pojętego Zachodu: regały uczelnianych bibliotek na wydziałach historii zdominowały tam pozycje opisujące okupacyjne relacje polsko-żydowskie w kategoriach polskiego współsprawstwa i rzekomej kolaboracji. Dokładajmy razem starań, aby dać temu przeciwwagę, aby prawda wróciła do dyskursu publicznego”.

Kolejne nasze pytanie dotyczyło tego czy autor spotkał się z niezrozumieniem tematów które poruszane są w filmie. 

Tak podsumował ten temat Karol Wojteczek:  

 „Może nie tyle spotkaliśmy się z niezrozumieniem, co lękiem i dystansem. Dlatego też gromadzenie funduszy na film trwało aż cztery lata. Po drodze spotykaliśmy się z odmowami ze strony zarówno instytucji państwowych, jak i potencjalnych sponsorów komercyjnych. Niekiedy można było odnieść wrażenie, że głównym powodem tychże jest “niewygodny” temat, jaki zdecydowaliśmy się podjąć … W tym też miejscu winienem oddać szacunek Instytutowi Dziedzictwa Myśli Narodowej, który w całości sfinansował produkcję naszego filmu. Z całą mocą chcę też podkreślić, że z ogromnym zrozumieniem wagi ich lokalnej historii spotkaliśmy się ze strony mieszkańców Sadownego i okolic. Mają oni świadomość tego, przez jaki pryzmat postrzegany jest nasz region i jak mocno stereotyp ten odbiega od rzeczywistości”.

Drugim współreżyserem i współscenarzystą filmu “Za bochen chleba” jest Pawel Pierzchanowski – reżyser, operator, montażysta i realizator.  

Urodzony 4 września 1984 w Ostrołęce absolwent Akademii Filmu i Telewizji w Warszawie na kierunkach montażu i sztuki operatorskiej Paweł Pierzchanowski studiował dziennikarstwo na Wyższej Szkole Komunikacji Społecznej i Medialnej w Toruniu. Jest on również absolwentem szkoły muzycznej II stopnia w klasie fortepianu i studium organistowskiego. 

Paweł realizował zdjęcia jako operator obrazu do filmów dokumentalnych: „Solidarność według Krzysztofa Wyszkowskiego”, „Operacja Gryf”, „Katownie praskie”, „Wyrok śmierci”, „Solidaruchy z Rakowieckiej”, „Harcerze i robotnicy”, „Przebudzenie” oraz był odpowiedzialny za montaż i współpracę montażową przy filmach: „Solidarność według Krzysztofa Wyszkowskiego”, „Operacja Gryf”, „Katownie praskie”, „Wyrok śmierci”, „Lista pasażerów”, „Przebudzenie”, „Prezydent”, „Akcje specjalnego znaczenia”.

Pomysł na stworzenie filmu narodził się w 2018 r., przy okazji realizacji przez jego późniejszych twórców reportażu telewizyjnego poświęconego historii rodziny Lubkiewiczów, który wyemitowany został w programie “Warto Rozmawiać” na antenie TVP. 

Reportaż ten stanowił (po 75 latach!) pierwsze tak szerokie upamiętnienie rodziny Lubkiewiczów w ogólnopolskich mediach. Tym bardziej ważne wydało się wówczas autorom filmu godniejsze uhonorowanie zapomnianych bohaterów w szerszej formie odrębnego filmu i utrwalenie ich heroizmu dla pamięci kolejnych pokoleń.

Nie bez znaczenia był też fakt, że narrację opinii publicznej na temat stosunków polsko-żydowskich w trakcie okupacji na północno-wschodnim Mazowszu narzucili w swych książkach prof. Jan Gross oraz prof. Jan Grabowski. 

W ich publikacjach wzmianki o rodzinach Lubkiewiczów i Radziejowskich oraz licznych podobnych im bohaterach z regionu zostały zmarginalizowane bądź nawet całkowicie pominięte na rzecz wyolbrzymionych opisów zachowań niegodnych.

Z ramienia Polish Sue Association w Wielkiej Brytanii bardzo serdecznie gratulujemy laureatom tej specjalnej nagrody – Karolowi Wojteczkowi i Pawłowi Pierzchanowskiemu, mając nadzieję że odwiedzą nas ponownie w Londynie!  

Tekst i Zdjęcia :  

Iwona Golinska,  Polish Sue