Signing of the Sikorski-Mayski Agreement. Photo: National Digital Archives
30 July 2025 marks the 84th anniversary of the signing of the Sikorski–Mayski Agreement — a pivotal moment in World War II that gave a glimmer of hope to hundreds of thousands of Polish citizens suffering in Soviet prisons, labor camps, and exile. For many, it opened the only possible path to freedom, survival, and eventual service in the Polish Armed Forces.
On 22 June 1941, Nazi Germany launched Operation Barbarossa, invading its former ally, the Soviet Union. This marked a dramatic rupture in the secret pact forged between Hitler and Stalin in 1939 — the Molotov–Ribbentrop Pact — which had led to the brutal division and occupation of Poland between the two totalitarian regimes.
With the Soviet Union now at war with Germany, the Polish Government-in-Exile, based in London and led by General Władysław Sikorski, saw an opportunity. Backed by Winston Churchill’s government, Polish leaders moved to re-establish diplomatic ties with the USSR — not for reconciliation, but as a humanitarian necessity.
On 30 July 1941, General Sikorski and Ivan Mayski, the Soviet ambassador to the UK, signed the Sikorski–Mayski Agreement in London. This accord re-established Polish-Soviet relations and declared the annulment of the Molotov–Ribbentrop Pact insofar as it concerned Poland. It included a critical provision: the Soviet authorities agreed to release Polish citizens detained since 1939 under Stalinist repressions — an act referred to, ironically, as an “amnesty”.
At stake were the lives of hundreds of thousands of Poles — soldiers, civil servants, intellectuals, women, and children — who had been swept up by the NKVD and deported to the Gulag or remote regions of Siberia and Kazakhstan. For those who had survived almost two years of starvation, forced labor, and extreme climates, the agreement offered their first and last real hope of escape.
Shortly after the political accord came a military agreement on 14 August 1941, allowing for the formation of a Polish army on Soviet soil. General Władysław Anders, newly released from the Lubyanka prison in Moscow, was appointed commander of this force — later known as the Anders’ Army.
Anders faced a Herculean task. Thousands of Polish men and women were still scattered across the vast Soviet Union, sick, starved, and in many cases undocumented. Anders negotiated, unwilling, and leveraged every available means to secure their release. Despite Soviet reluctance and sabotage, approximately 116,000 people — soldiers and civilians — were ultimately evacuated from the USSR.
The most significant evacuations took place in March and April 1942, when ships crossed the Caspian Sea from Krasnovodsk (Turkmenistan) to Pahlavi (modern Bandar Anzali, Iran). There, the evacuees were received by the British and placed in quarantine and refugee camps near Tehran.
These Polish refugees had survived unimaginable hardships, and their physical condition was dire.
One of many examples of such Polish refugees was a girl scout Łucja (Luna) Golinska who was deported by the Soviets, together with her family from her homeland – Kresy – eastern border of Poland (in Krzemieniec near Brześć).
We wrote about her story here:
Over 2,000 perished shortly after arrival in Iran, succumbing to illness and exhaustion. For them, Iran became their final resting place — but for others, it marked the start of a new chapter. Many would go on to serve in battles across the Middle East, Italy, and Western Europe — from Monte Cassino to Arnhem.
Today, their journey lives on through the “Trails of Hope. The Odyssey of Freedom” project, launched by Poland’s Institute of National Remembrance (IPN). The initiative traces the paths taken by Anders’ Army and the civilian refugees, combining education, commemoration, and documentation through exhibitions, interviews, and international cooperation.
The project underscores the enduring strength of the Polish spirit in exile — a community united by loss, resilience, and unwavering loyalty to the ideals of freedom and sovereignty. It also highlights the role of General Anders, whose leadership transformed a humanitarian tragedy into a military and moral triumph.
The Sikorski–Mayski Agreement, though imperfect and born of political necessity, stands as a symbol of salvation for many Poles whose voices might otherwise have been lost to history. It reminds us that even amidst geopolitical chaos and betrayal, individual lives and acts of leadership can still alter the course of history.
As we remember the signing of the agreement 84 years ago, we honor the courage of those who endured — and those who made their survival possible.
⸻
Learn more:
Explore the “Trails of Hope. The Odyssey of Freedom” exhibitions, historical materials, and witness testimonies at
⸻
Author: Iwona Golinska, President and Founder of Polish Sue Association
Source : INSTITUTE OF NATIONAL REMEMBRANCE
Photos: Imperial War Museum, National Digital Archives, Polish Sue
PL.
Układ Sikorski-Majski: Punkt zwrotny w losie obywateli polskich pod sowieckimi represjami
30 lipca 2025 roku przypada 84. rocznica podpisania układu Sikorski-Majski – przełomowego momentu II wojny światowej, który dał promyk nadziei setkom tysięcy polskich obywateli cierpiących w sowieckich więzieniach, łagrach i na zesłaniu. Dla wielu otworzył on jedyną możliwą drogę do wolności, przetrwania i ostatecznej służby w Polskich Siłach Zbrojnych.
22 czerwca 1941 roku nazistowskie Niemcy rozpoczęły operację Barbarossa, dokonując inwazji na swojego byłego sojusznika, Związek Radziecki. Oznaczało to dramatyczne zerwanie tajnego paktu zawartego między Hitlerem a Stalinem w 1939 roku – paktu Ribbentrop-Mołotow – który doprowadził do brutalnego podziału i okupacji Polski przez dwa totalitarne reżimy.
W obliczu wojny Związku Radzieckiego z Niemcami, Rząd Polski na Uchodźstwie, z siedzibą w Londynie i generałem Władysławem Sikorskim na czele, dostrzegł szansę. Wspierani przez rząd Winstona Churchilla, polscy przywódcy podjęli działania mające na celu przywrócenie stosunków dyplomatycznych z ZSRR – nie w celu pojednania, lecz z humanitarnej konieczności.
30 lipca 1941 roku generał Sikorski i Iwan Majski, ambasador ZSRR w Wielkiej Brytanii, podpisali w Londynie układ Sikorski–Majski. Układ ten przywrócił stosunki polsko-radzieckie i ogłosił unieważnienie paktu Ribbentrop–Mołotow w zakresie, w jakim dotyczył on Polski. Zawierał on kluczowy zapis: władze sowieckie zgodziły się na uwolnienie obywateli polskich więzionych od 1939 roku w ramach represji stalinowskich – akt ten ironicznie określano mianem „amnestii”.
Stawką było życie setek tysięcy Polaków – żołnierzy, urzędników, intelektualistów, kobiet i dzieci – którzy zostali złapani przez NKWD i deportowani do Gułagów lub odległych rejonów Syberii i Kazachstanu. Dla tych, którzy przeżyli prawie dwa lata głodu, pracy przymusowej i ekstremalnego klimatu, porozumienie to dawało pierwszą i ostatnią realną nadzieję na ucieczkę.
Wkrótce po porozumieniu politycznym, 14 sierpnia 1941 roku, nastąpiło porozumienie wojskowe, zezwalające na utworzenie armii polskiej na terytorium ZSRR. Generał Władysław Anders, niedawno zwolniony z moskiewskiego więzienia na Łubiance, został mianowany dowódcą tej siły – później znanej jako Armia Andersa.
Anders stanął przed herkulesowym zadaniem. Tysiące Polaków i Polek wciąż było rozproszonych po rozległym Związku Radzieckim, chorych, głodnych i w wielu przypadkach bez dokumentów. Anders, niechętny, negocjował i wykorzystywał wszelkie dostępne środki, aby zapewnić ich uwolnienie. Pomimo niechęci i sabotażu ze strony Związku Radzieckiego, około 116 000 osób – żołnierzy i cywilów – zostało ostatecznie ewakuowanych z ZSRR.
Najważniejsze ewakuacje miały miejsce w marcu i kwietniu 1942 roku, kiedy statki przepłynęły przez Morze Kaspijskie z Krasnowodska (Turkmenistan) do Pahlawi (obecnie Bandar Anzali w Iranie). Tam ewakuowani zostali przyjęci przez Brytyjczyków i umieszczeni w obozach kwarantanny i dla uchodźców w pobliżu Teheranu.
Ci polscy uchodźcy przeżyli niewyobrażalne trudności, a ich stan fizyczny był tragiczny.
Jednym z wielu przykładów polskich uchodźców była harcerka Łucja (Łuna) Golińska, która została deportowana przez Sowietów wraz z rodziną z ojczyzny – Kresów – wschodniej granicy Polski (w Krzemieńcu koło Brześcia). O jej historii pisaliśmy tutaj:
Ponad 2000 z nich zmarło wkrótce po przybyciu do Iranu, umierając z powodu chorób i wycieńczenia.
Dla nich Iran stał się miejscem wiecznego spoczynku – ale dla innych oznaczał początek nowego rozdziału. Wielu z nich służyło później w bitwach na Bliskim Wschodzie, we Włoszech i Europie Zachodniej – od Monte Cassino po Arnhem.
Ich podróż trwa nadal dzięki projektowi „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, zainicjowanemu przez Instytut Pamięci Narodowej (IPN). Inicjatywa śledzi losy Armii Andersa i cywilnych uchodźców, łącząc edukację, upamiętnienie i dokumentację poprzez wystawy, wywiady i współpracę międzynarodową.
Projekt podkreśla nieprzemijającą siłę polskiego ducha na uchodźstwie – wspólnoty zjednoczonej stratą, odpornością i niezachwianą lojalnością wobec ideałów wolności i suwerenności. Podkreśla również rolę generała Andersa, którego przywództwo przekształciło tragedię humanitarną w triumf militarny i moralny.
Porozumienie Sikorski-Majski, choć niedoskonałe i zrodzone z politycznej konieczności, stanowi symbol zbawienia dla wielu Polaków, których głos w przeciwnym razie mógłby zaginąć w historii. Przypomina nam, że nawet w obliczu geopolitycznego chaosu i zdrady, indywidualne życie i akty przywództwa wciąż mogą zmieniać bieg historii.
Wspominając podpisanie porozumienia 84 lata temu, oddajemy hołd odwadze tych, którzy wytrwali – i tych, którzy umożliwili im przetrwanie.
⸻
Dowiedz się więcej:
Odkryj wystawy „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”, materiały historyczne i relacje świadków na stronie:
———
Author: Iwona Golinska, President and Founder Polish Sue Association
Źródło: INSTITUTE OF NATIONAL REMEMBRANCE
Zdjęcia: Imperial War Museum, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Polish Sue 
Leave a comment