September 1939 was a tragic time for Poland, marked not only by the aggression of Nazi Germany but also by the treacherous blow struck from the east by the Soviet Union.

On that day, September 17, 1939, Poland – isolated, betrayed by its allies and torn apart by two totalitarian regimes – fell victim to the Molotov-Ribbentrop Pact.

The Red Army’s aggression sealed the fate of the Second Polish Republic, and its consequences left a dramatic mark on the fate of millions of Poles.

On September 17, 1939, at dawn, the Red Army crossed the eastern border of the Republic of Poland without a declaration of war.

This was a violation of all existing treaties – the Peace of Riga of 1921 and the Non-Aggression Pact of 1932 – which Joseph Stalin cynically deemed null and void.

This decision was a consequence of the secret protocol to the Molotov-Ribbentrop Pact, in which two totalitarian regimes – Nazi and communist – divided Central and Eastern Europe between them. We wrote about the pact here:

On August 23, 1939, the Molotov-Ribbentrop Pact was signed. A day of betrayal and a harbinger of Poland’s doom.

Poland, already fighting the German invader for over two weeks, was treacherously stabbed in the back. While Deputy People’s Commissar for Foreign Affairs Potemkin was reading a diplomatic note to Polish Ambassador Wacław Grzybowski about the “protection of the population of Western Ukraine and Belarus,” Soviet troops were already advancing along the entire border.

Despite the extremely difficult situation, the Poles took up the fight in many places. In Volhynia, Polesie, and the Vilnius region, among others. At Kovel, Sarny, Baranowicze, Dubno, Oran, and Tarnopol, soldiers of the Border Protection Corps and Polish Army units resisted.

The heroism of the defenders of Grodno (September 20–21), where young people and civilians threw bottles of gasoline at Soviet tanks, became symbolic.

Vilnius defended itself on September 18–19, and the first Red Army units reached Lviv on the night of September 18–19.

The city capitulated on September 22 after negotiations in which the Soviets guaranteed the safety of Polish officers – a promise that was broken, however.

The Polish defenders of Lviv, who surrendered their weapons in good faith, were arrested and sent deep into the Soviet Union.

They were mainly sent to camps in Starobelsk, Kozelsk, and Ostashkov. A few months later, they were murdered in Katyn, Kharkiv, and Kalinin – victims of the Katyn Massacre.

The Red Army was followed by NKVD units, which unleashed a reign of terror on the occupied territories. Hundreds of thousands of Poles were arrested, including members of the elite, officers, officials, and intelligentsia.

Mass deportations to Siberia and Kazakhstan soon began.

September 17th was the day that sealed Poland’s fate in World War II. The Soviet invasion was not only a military blow but also a harbinger of a long period of captivity.

Two totalitarian regimes – Nazi and communist – coldly and deliberately destroyed the independent Polish state.

The memory of those events serves as a warning against the cynicism of imperial policy and a reminder of the heroism of those who refused to surrender.

Author: Iwona Golinska

Source: Institute of National Remembrance

Photos: Institute of National Remembrance

PL.

17 września 1939 roku – Czerwona zaraza rozlewa się na Polskę.  

Wrzesień 1939 roku to dla Polski czas tragiczny, naznaczony nie tylko agresją hitlerowskich Niemiec, ale także zdradzieckim ciosem zadanym ze wschodu przez Związek Sowiecki.

Tego dnia, 17 września 1939 roku, Polska – osamotniona, bo zdradzona przez sojuszników i rozdarta przez dwa totalitaryzmy – stała się ofiarą paktu Ribbentrop–Mołotow.

Agresja Armii Czerwonej dopełniła los II Rzeczypospolitej, a jej konsekwencje odcisnęły się dramatycznym piętnem na losach milionów Polaków.

17 września 1939 roku, o świcie, Armia Czerwona bez wypowiedzenia wojny przekroczyła wschodnią granicę Rzeczypospolitej.

Było to złamanie wszelkich obowiązujących traktatów – pokoju ryskiego z 1921 r. czy paktu o nieagresji z 1932 r. – które Józef Stalin cynicznie uznał za nieważne.

Decyzja ta była konsekwencją tajnego protokołu do paktu Ribbentrop–Mołotow, w którym dwa totalitaryzmy – hitlerowski i komunistyczny – podzieliły między siebie Europę Środkowo-Wschodnią.

Pisaliśmy o tym pakcie tutaj:

On August 23, 1939, the Molotov-Ribbentrop Pact was signed. A day of betrayal and a harbinger of Poland’s doom.

Polska, walcząca już od ponad dwóch tygodni z niemieckim najeźdźcą, została zdradziecko ugodzona w plecy.

Podczas gdy zastępca komisarza ludowego spraw zagranicznych Potiomkin odczytywał ambasadorowi RP Wacławowi Grzybowskiemu notę dyplomatyczną o „ochronie ludności zachodniej Ukrainy i Białorusi”, sowieckie oddziały nacierały już na całej długości granicy.

Mimo skrajnie trudnej sytuacji, w wielu miejscach Polacy podjęli walkę. Na Wołyniu, Polesiu i Wileńszczyźnie, m.in. pod Kowlem, Sarnami, Baranowiczami, Dubnem, Oranami czy Tarnopolem, żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza i jednostek Wojska Polskiego stawiali opór.

Do symboli przeszedł heroizm obrońców Grodna (20–21 września), gdzie młodzież i cywile rzucali w sowieckie czołgi butelki z benzyną.

Wilno broniło się 18–19 września, a pod Lwów pierwsze oddziały Armii Czerwonej dotarły nocą z 18 na 19 września.

Miasto skapitulowało 22 września po negocjacjach, w których Sowieci zagwarantowali polskim oficerom bezpieczeństwo – słowo to jednak złamano.

Polskich obrońców Lwowa, którzy oddali broń w dobrej wierze, aresztowano i wysłano w głąb Związku Sowieckiego.

Trafili głównie do obozów w Starobielsku, Kozielsku i Ostaszkowie.

Kilka miesięcy później zostali zamordowani w Katyniu, Charkowie i Kalininie – ofiary Zbrodni Katyńskiej.

Za Armią Czerwoną podążały oddziały NKWD, które rozpoczęły terror na zajętych ziemiach. Aresztowano setki tysięcy Polaków, w tym przedstawicieli elit, oficerów, urzędników i inteligencję.

Wkrótce rozpoczęły się masowe deportacje na Sybir i do Kazachstanu.

17 września był dniem, który przesądził o losie Polski w II wojnie światowej. Napaść sowiecka była nie tylko ciosem militarnym, ale także zapowiedzią długiej niewoli. Dwa totalitaryzmy – nazistowski i komunistyczny – z zimną premedytacją zniszczyły niepodległe państwo polskie.

Pamięć o tamtych wydarzeniach to przestroga przed cynizmem polityki imperialnej i przypomnienie o bohaterstwie tych, którzy nie złożyli broni.

Autorka:  Iwona Golinska 

Źródło:  Institute Pamięci Narodowej 

Zdjęcia:  Instytut Pamięci Narodowej