Emilia Plater, urodzona 13 listopada 1806 roku w Wilnie, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci polskiego romantyzmu i symbolem odwagi w walce o niepodległość. Urodziła się w rodzinie szlacheckiej – jej ojcem był hrabia Franciszek Ksawery Plater, matką zaś Anna von der Mohl. Po rozstaniu rodziców Emilia zamieszkała z matką u wuja w majątku Liksno na terenie dawnych Inflant.

Już od dzieciństwa wykazywała zainteresowanie historią i literaturą, pisała wiersze, uczyła się rysunku, muzyki, a także jeździła konno, uprawiała fechtunek i polowania. Fascynowały ją losy bohaterów historycznych – od Joanny d’Arc po Tadeusza Kościuszkę – co wywarło ogromny wpływ na jej późniejszą działalność patriotyczną.

Droga do Powstania Listopadowego

W 1830 roku, gdy w Królestwie Polskim wybuchło Powstanie Listopadowe przeciwko rosyjskiemu zaborcy, Emilia poczuła powołanie do działania. Pomimo młodego wieku i kobiecej pozycji w ówczesnym społeczeństwie, odmówiła powrotu do domu i w marcu 1831 roku wyruszyła wraz z kuzynem i przyjaciółką, by dołączyć do walk na Litwie. Zorganizowała własny oddział, w którym służyli zarówno szlachta, jak i chłopi, w tym strzelcy, kosynierzy i kawaleria. Jej celem było wyzwolenie Inflant lub przynajmniej rozpoczęcie skutecznej walki przeciw rosyjskiemu okupantowi.

Bohaterska walka

Wkrótce Emilia Plater została dostrzeżona przez dowództwo powstania. Generał Dezydery Chłapowski nadał jej honorowy tytuł kapitana i powierzył dowództwo nad 1. kompanią 1. Pułku Piechoty Litewskiej (później przemianowanego na 25. pułk piechoty). Oddział Emilii uczestniczył w walkach m.in. o Kowno, mimo że starcia te zakończyły się niepowodzeniem.

Świadkowie podkreślali niezwykłą osobowość Emilii – była drobna i delikatna, lecz emanowała siłą charakteru, która budziła szacunek wśród towarzyszy broni. Ignacy Domeyko wspominał ją jako kobietę bladoróżową, o spojrzeniu wymagającym należnego respektu i przyzwoitości.

Tragiczny koniec i legenda bohaterki

Po upadku powstania Emilia, wycieńczona i chora, odmówiła poddania się. Podczas próby przedarcia się do Królestwa Polskiego wciąż chciała kontynuować walkę o wolność ojczyzny. Niestety, w czasie ucieczki trafiła pod opiekę w majątku w Justianowie, gdzie zmarła 23 grudnia 1831 roku w wieku zaledwie 25 lat. Jej ciało pochowano w Kopciowie, a pamięć o niej przetrwała dzięki licznym pomnikom, tablicom pamiątkowym oraz szkołom i ulicom noszącym jej imię.

Dziedzictwo i symbolika

Emilia Plater szybko stała się symbolem walki o wolność – porównywano ją do Joanny d’Arc, kobiety, która wzięła broń w rękę w obronie ojczyzny. Jej postać utrwalili literaci romantyczni, w tym Adam Mickiewicz w wierszu „Śmierć pułkownika”. W okresie II Rzeczypospolitej pojawiła się na banknotach, a podczas II wojny światowej istniał batalion kobiecy nazwany jej imieniem.

Dziś Emilia Plater pozostaje symbolem odwagi, niezłomnego ducha i poświęcenia w imię wolności. Jej życie pokazuje, że determinacja i miłość do ojczyzny nie znają granic – ani społecznych, ani płciowych.

Text : Polish Sue

En

Emilia Plater – Poland’s Joan of Arc of the November Uprising.

Born on November 13, 1806, in Vilnius, Emilia Plater is one of the most fascinating figures of Polish Romanticism and a symbol of courage in the fight for independence.

She was born into a noble family – her father was Count Franciszek Ksawery Plater, and her mother Anna von der Mohl. After her parents’ separation, Emilia and her mother moved in with her uncle on the Liksno estate in former Livonia. From childhood, she showed an interest in history and literature, writing poetry, studying drawing and music, and also riding horses, fencing, and hunting.

She was fascinated by the fates of historical heroes – from Joan of Arc to Tadeusz Kościuszko – which had a profound influence on her later patriotic activities.

The Road to the November Uprising

In 1830, when the November Uprising broke out in the Kingdom of Poland against the Russian invader, Emilia felt a calling to action. Despite her youth and her position as a woman in the society of the time, she refused to return home and in March 1831 set off with her cousin and friend to join the fighting in Lithuania. She organized her own unit, which included both noblemen and peasants, including riflemen, scythemen, and cavalry. Her goal was to liberate Livonia or at least launch an effective fight against the Russian occupier.

A Heroic Struggle

Emilia Plater was soon noticed by the uprising’s command. General Dezydery Chłapowski awarded her the honorary title of captain and entrusted her with command of the 1st Company of the 1st Lithuanian Infantry Regiment (later renamed the 25th Infantry Regiment). Emilia’s unit participated in battles including: Kaunas, even though these clashes ended in failure.

Witnesses emphasized Emilia’s extraordinary personality – she was petite and delicate, yet exuded a strength of character that commanded respect from her comrades-in-arms. Ignacy Domeyko remembered her as a pale-pink woman, with a gaze that demanded respect and decency.

A Tragic End and the Legend of a Heroine

After the uprising’s failure, Emilia, exhausted and ill, refused to surrender. While attempting to break through to the Kingdom of Poland, she still wanted to continue fighting for her homeland’s freedom. Unfortunately, during her escape, she was placed under the care of an estate in Justianów, where she died on December 23, 1831, at the age of just 25. Her body was buried in Kopciów, and her memory lives on through numerous monuments, commemorative plaques, and the schools and streets bearing her name.

Legacy and Symbolism

Emilia Plater quickly became a symbol of the fight for freedom – she was compared to Joan of Arc, a woman who took up arms in defense of her homeland. Her figure was immortalized by Romantic writers, including Adam Mickiewicz in his poem “The Death of the Colonel.” During the Second Polish Republic, she appeared on banknotes, and during World War II, a women’s battalion named after her existed.

Today, Emilia Plater remains a symbol of courage, indomitable spirit, and sacrifice in the name of freedom. Her life demonstrates that determination and love for one’s homeland know no boundaries – neither social nor gender.

Text: Polish Sue